Việt Nam là quốc gia có địa hình đồi núi chiếm 3/4 diện tích lãnh thổ, với các cung đường đèo dốc có chênh lệch độ cao lớn. Đặc biệt là ở các khu vực miền núi Tây Bắc và Tây Nguyên.
Để chiếc xe khi di chuyển trên các cung đường này được an toàn, các kỹ sư đã nghiên cứu và đưa ra phương án đó là sử dụng phanh khí xả trên các phương tiện. Đối với các loại xe con và xe tải nhỏ sẽ không cần thiết sử dụng bộ phận này. Phanh khí xả chủ yếu là để dùng cho xe tải lớn, xe đầu kéo và xe khách chở người.
Khi được trang bị phanh khí xả, các phương tiện sẽ được đảm bảo an toàn hơn trên những con đường đèo dốc.
Vậy phanh khí xả là gì, cấu tạo và cách thức hoạt động như nào, mời quý khách cùng Ô tô Việt Hàn tìm hiểu trong bào viết này nhé.
Phanh Khí Xả Là Gì?
Phanh khí xả là loại phanh thứ cấp có tác dụng làm giảm tốc độ vòng tua máy của động cơ xuống thấp nhất giúp giảm tốc độ của xe.
Trong tiếng Anh, phanh khí xả có tên là Exhaust Brake , ngoài ra nó còn được các bác tài gọi với các tên như: phanh cúp bô, phanh cuppo, phanh đổ đèo, phanh ống xả, cổ bô, hãm bô….
Do tính chất quan trọng nên phanh cúp bô thường được sử dụng trên các dòng xe khách, xe tải hạng trung trở lên như: Xe tải Chenglong, xe đầu kéo, rơ mooc, xe bồn trộn, xe xi téc….
Nguyên lý hoạt động của phanh khi xả
Phanh khí xả có nguyên lý hoạt động rất đơn giản:
- Khi lái xe xuống một địa hình dốc, tài xế sẽ kích hoạt công tắc phanh khí xả trên vô lăng và kích hoạt bộ phận điều khiển tác động lên van bướm gió được lắp đặt trên cổ xả của động cơ.
- Tiếp đó van bướm gió sẽ chặn dòng khí thải từ động cơ, giảm khả năng nạp nhiên liệu vào buồng đốt.
- Dòng khí thải không thoát ra được sẽ làm tăng áp suất ngược trở lại động cơ, mô men xoắn âm được tạo ra khiến động cơ chậm lại.
- Do van khí xả cuppo đóng sẽ làm cho pittong đẩy khí thải ra ngoài khó khăn hơn. Từ đó Pittong sẽ di chuyển chậm hơn, điều này sẽ làm cho động cơ bị hãm lại.
- Động cơ chậm lại sẽ tác dụng lên toàn bộ hệ thống truyền động của xe qua đó kìm hãm tốc độ của xe lại mà không cần rà thắng nhiều.
Van bướm được làm từ kim loại dạng hình tròn, có ba lỗ tròn phía ngoài trên đó giúp nó không chặn toàn bộ ống xả. Nếu không có lỗ này, động cơ sẽ dừng thay vì giảm tốc độ.
Van bướm được kích hoạt thông qua các ống thủy lực, khi người lái bật phanh, xi lanh giảm áp suất của nó để van đóng lại và hạn chế đường đi của khí thải.
Ở vị trí này, van bướm sẽ vuông góc với dòng khí thải và do đó tạo ra áp suất ngược lên động cơ. Van bướm có từ một đến ba lỗ để không bị tắc hoàn toàn đường ống xả. Điều này đảm bảo tránh hư hỏng do áp suất cao.
Khi người lái nhả phanh, van bướm được mở và cho phép khí thải chảy vào ống xả. Ở vị trí này, van bướm sẽ với đường đi của khí thải và do đó giải phóng áp suất lên động cơ và cho phép tốc độ của nó tăng lên.
Hệ thống phanh xả được sản xuất bởi nhiều công ty. Hệ thống phanh khác nhau về thiết kế, nhưng về cơ bản hoạt động như mô tả ở trên.
Hệ thống phanh khí thải tiên tiến hơn có bộ điều biến áp suất khí thải (EPM) để kiểm soát áp suất ngược, do đó cải thiện hiệu suất phanh trên nhiều tốc độ động cơ.
Một số xe có trang bị phanh khí xả: Đầu kéo Chenglong H7 420HP
Tác dụng của phanh khí xả
Khi lái xe xuống đèo mà tài xế sử dụng thắng xe liên tục thì rất dễ làm nóng đĩa phanh và gây mất thắng, nguy cơ tai nạn rất cao. Chính vì vậy sử dụng phanh khí xả sẽ làm giảm tải cho phanh chính, dùng động cơ để hãm tốc độ xe, tài xế không cần phải rà thắng tránh tình trạng mất thắng.
Bởi tính an toàn và ưu việt, nên hệ thống này được đánh giá hoạt động rất hiệu quả cho những cung đường đồi núi, đeo dốc. Các loại xe con và xe tải cỡ nhỏ thường không được trang bị hệ thống này vì giá thành khá cao.
Khi tài xế dung phanh khí xả, thì thao tác đạp phanh chân sẽ ít đi. VÌ vậy sẽ giúp tăng tuổi thọ của hệ thống phanh, má phanh và tang trống.
Cách sử dụng phanh khí xả trên xe hiệu quả
Để đảm bảo hiệu quả và an toàn khi sử dụng phanh khí xả, các bác tài cần lưu ý một số vấn đề sau:
- Phanh khí xả tác động trực tiếp lên động cơ để giảm vòng tua và hãm toàn bộ chuyển động. Vì vậy khi đã sử dụng phanh khí xả thì không được đạp côn (ly hợp).
- Không được đạp ga, có thể về số thấp hơn nếu cần thiết, xe chạy ở tốc độ >5km/h
- Khi bắt đầu bật phanh khí xả, động cơ sẽ quay chậm đột ngột và bị rung, máy kêu khác so với lúc chưa bật. Ống xả sẽ có khói đen nhiều hơn bình thường. Tài xế có thể dùng các dấu hiệu này để nhận biết xem xe đã ở chế độ này hay chưa
- Phanh khí xả hoạt động như một hệ thống phanh thứ cấp hỗ trợ và tăng tuổi thọ cho hệ thống phanh chính.
- Lực phanh khí xả khá lớn nên xe hoàn toàn có thể xuống dốc với độ nghiêng 8% mà không cần đạp phanh chính (sử dụng phanh khi cần thiết).
- Trong hầu hết các trường hợp, phanh xả hiệu quả đến mức nó có thể làm chậm một chiếc xe với tải trọng nặng khi xuống dốc mà không cần sử dụng phanh chính của xe.
- Phanh cúp bô xe tải là hệ thống hoạt động riêng biệt và không gắn liền với hệ thống phanh chính.
Vị trí của phanh cúp bô trên xe
Trên một số dòng xe tải hạng trung và hạng nặng như xe tải Chenglong, Hyundai, Howo, Faw… thì cần gạt hoặc nút điều khiển phanh khí xả được lắp bên tay phải dưới vô lăng hoặc một nút bấm trên táp lô xe.
Trong khi đó hệ thống phanh khí xả chính sẽ được lắp ở phần đầu đường ống xả ngay sau turbo tăng áp. Trên các dòng xe tải nặng hầu hết được thiết kế trên thanh cốt cam động cơ.
Trên đây Ô tô Việt Hàn đã giải thích cho Quý khách chi tiết về Phanh khi xả là gì, nguyên lý hoạt động, cách sử dụng và vị trí trên xe. Hy vọng bài viết sẽ có ích cho Quý khách, cảm ơn Quý khách đã quan tâm và theo dõi
